بیش‌فعالی در کودکان. اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی یا ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری دوران کودکی است که می‌تواند بر یادگیری ، فعالیت‌های اجتماعی و رشد هیجانی کودک تأثیر بگذارد.
این اختلال معمولاً در سال‌های ابتدایی مدرسه آشکار می‌شود و در صورت تشخیص و مداخله به‌موقع ، قابل مدیریت و کنترل است.
با شناخت دقیق علائم ، علل و راهکارهای درمانی ، والدین و مربیان می‌توانند نقش مؤثری در بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا داشته باشند.
اختلال بیش‌فعالی چیست؟
ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که با سه ویژگی اصلی شناخته می‌شود:
۱-بی‌توجهی (Inattention)
۲-بیش‌فعالی (Hyperactivity)
۳-تکانشگری (Impulsivity)
این ویژگی‌ها به صورت مداوم و در محیط های مختلف (خانه ، مدرسه ، میان همسالان) دیده می‌شوند و عملکرد روزمره کودک را مختل می‌کنند.
انواع اختلال بیش‌فعالی عبارتند از:
براساس معیارهای DSM-5، ADHD سه نوع اصلی دارد:
۱-نوع بی‌توجه غالب
-فراموش‌کاری زیاد
-اشتباهات ناشی از بی‌دقتی
-عدم تمرکز
-مشکل در پیگیری دستورالعمل‌ها
۲-نوع بیش‌فعال-تکانشی
-بی‌قراری شدید
-فعالیت بیش از حد
-حرف زدن مداوم
-رفتارهای ناگهانی بدون تفکر
۳-نوع مرکب
ترکیبی از علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشگری (شایع ترین نوع)
علائم بیش‌فعالی در کودکان
۱-علائم بی‌توجهی
-ناتوانی در توجه به جزئیات
-پرت شدن حواس در کلاس
-گم کردن مداد، کتاب و اسباب‌بازی
-فراموش کردن کارهای روزمره
-مشکل در سازماندهی تکالیف و فعالیت‌ها
۲-علائم بیش‌فعالی
-تکان خوردن دست و پا
-ناتوانی در نشستن طولانی‌مدت
-دویدن و پریدن‌های مکرر
-زیاد حرف زدن
۳-علائم تکانشگری
-قطع صحبت دیگران
-عجله در پاسخ دادن قبل از پایان سؤال
-مشکل در نوبت گرفتن
-انجام رفتارهای پرخطر بدون فکر
علل و عوامل مؤثر در ADHD چیست؟
۱-عوامل ژنتیکی
ADHD یک پایهٔ ژنتیکی قوی دارد. وجود این اختلال در والدین یا خواهر/برادر احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد.
۲-عوامل مغزی
-کاهش فعالیت بخش‌های خاصی از مغز مثل لوب پیشانی
-عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نورآدرنالین
۳-عوامل محیطی
-قرارگیری مادر در معرض الکل، نیکوتین یا مواد در دوران بارداری
-وزن کم هنگام تولد
-قرار گرفتن در معرض سرب
-استرس شدید خانوادگی
۴-عوامل روان‌شناختی و اجتماعی
به تنهایی سبب بروز ADHD نمی‌شوند اما می‌توانند شدت علائم را افزایش دهند.
تشخیص بیش‌فعالی در کودکان
تشخیص این اختلال باید توسط متخصصان (روان‌پزشک کودک ، روان‌شناس بالینی یا متخصص مغز و اعصاب کودکان) انجام شود و شامل:
-مصاحبه با والدین
-مشاهده رفتار کودک
-پرسشنامه‌های استاندارد
-بررسی وضعیت تحصیلی
تشخیص زودهنگام ، نقش مهمی در بهبود عملکرد کودک دارد.
راهکارهای درمانی بیش‌فعالی در کودکان
۱-درمان دارویی
داروها معمولاً برای کاهش بی‌قراری ، بهبود تمرکز و کنترل تکانشگری به کار می‌روند. شایع‌ترین داروها شامل:
-متیل‌فنیدیت (ریتالین)
-آمفتامین‌ها
-اتوموکستین
مصرف دارو باید با نظارت پزشک انجام شود.
۲-درمان‌های غیر دارویی
*رفتاردرمانی
-سیستم پاداش و پیامد
-آموزش مهارت‌های خودکنترلی
-اصلاح رفتار با تکنیک‌های روان‌شناختی
*آموزش والدین
-والدین یاد می‌گیرند چطور رفتار کودک را مدیریت کنند، برنامه‌ریزی کنند و محیط خانه را به گونه‌ای تنظیم کنند که تمرکز و آرامش کودک افزایش یابد.
*کاردرمانی
-به ویژه برای کودکانی که مشکلات حرکتی، نوشتاری یا تمرکز حسی دارند.
*گفتاردرمانی
-در صورت وجود مشکلات ارتباطی یا زبانی.
*آموزش مهارت‌های تحصیلی
-تقسیم تکالیف به بخش‌های کوچک
-زمان‌بندی صحیح
-استفاده از روش‌های تصویری و نوشتاری
بیش‌فعالی در کودکان یک اختلال پیچیده اما قابل درمان و مدیریت است. آگاهی والدین ، معلمان و جامعه نقش بسیار مهمی در حمایت از کودکان مبتلا دارد.
با تشخیص زودهنگام ، درمان مناسب و همکاری مداوم میان خانواده و متخصصان ، بسیاری از کودکان می‌توانند مسیر رشد طبیعی و سالمی را طی کنند و در آینده به افراد موفقی تبدیل شوند.
Add a Comment