گفتاردرمانی پس از سکته‌ی مغزی. سکته‌ی مغزی یکی از شایع‌ ترین علت های ایجاد اختلالات گفتار و زبان است و می‌تواند توانایی فرد را در صحبت‌ کردن ، درک گفتار دیگران ، بلع ، خواندن و نوشتن تحت تأثیر قرار دهد.

گفتاردرمانی (Speech-Language Therapy) بخش مهمی از روند توانبخشی پس از سکته است و می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.

در این مقاله به بررسی انواع اختلالات گفتاری پس از سکته ، روش‌های گفتاردرمانی ، مدت زمان بهبودی و نقش خانواده می‌پردازیم.

در ابتدا به جواب این سؤال که چرا سکته روی گفتار اثر می‌گذارد؟ اشاره میکنیم.

سکته معمولاً به دلیل انسداد یا پارگی یکی از رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد و مناطقی را که مسئول زبان ، گفتار و بلع هستند درگیر می‌کند. نواحی آسیب‌ دیده (مانند بروکا ، ورنیکه یا مسیرهای حرکتی دهان) می‌توانند موجب اختلالاتی شوند مثل:

۱-آفازی (Aphasia)

اختلال در درک یا تولید زبان
انواع شامل:

-آفازی بروکا: گفتار بریده و سخت ، اما درک نسبتاً خوب
-آفازی ورنیکه: گفتار روان اما بی‌معنی ، درک ضعیف
-آفازی جامع: اختلال شدید در درک و تولید

۲-دیزآرتری (Dysarthria)

ضعف عضلات گفتاری → گفتار نامفهوم ، آرام یا تو دماغی

۳-پراکسی گفتار (Apraxia of Speech)

اختلال در برنامه‌ ریزی حرکات گفتاری → دشواری در شروع و هماهنگی صداها

۴-اختلالات بلع (Dysphagia)

در برخی بیماران ، عضلات بلع دچار مشکل شده و گفتار درمانگر نقش مهمی در درمان آن دارد.

گفتاردرمانی پس از سکته‌ی مغزی چگونه کمک می‌کند؟

گفتاردرمانی بر اساس نوع آسیب و نیاز بیمار طراحی می‌شود. برخی از مداخلات کلیدی عبارتند از:

۱-بهبود تولید گفتار

-تمرینات تقویتی برای لب ، زبان و فک
-تمرینات تنفسی و کنترل جریان هوا
-اصلاح وضوح گفتار (Articulation)

۲-بازآموزی زبان

-تمرین نام‌بردن اشیا
-ساخت جملات ساده و سپس پیچیده
-تمرینات درک گفتار و خواندن
-بازی‌های زبانی برای تقویت پردازش کلام

۳-درمان آفازی

* TMS یا tDCS (در بیمارستان‌ها و مراکز تخصصی)
-روش ملودیک (MIT): استفاده از آهنگ برای بازگرداندن گفتار
-روش‌های بازتوانی شناختی-زبانی

۴-درمان پراکسی گفتار

-تمرینات تکرار توالی صداها
-تمرینات حرکتی-کلامی
-استفاده از سرنخ‌های لمسی و بصری

۵-درمان دیزآرتری

-افزایش قدرت عضلات
-اصلاح تکیه و آهنگ گفتار
-کار بر روی شدت و وضوح صدا

۶-درمان اختلال بلع

-تکنیک‌های ایمن‌سازی بلع
-تغییر وضعیت سر
-تقویت عضلات حلق و حنجره
-تعدیل رژیم غذایی

مدت زمان گفتاردرمانی پس از سکته‌ی مغزی چقدر است؟

مدت درمان برای هر فرد متفاوت است ، اما معمولاً عوامل زیر تعیین‌ کننده هستند:

-شدت آسیب مغزی
-زمان شروع گفتاردرمانی (هرچه زودتر → بهتر)
-سن بیمار
-سلامت عمومی و وضعیت شناختی
-حمایت خانواده

در بیشتر موارد ، ۳ تا ۱۲ ماه اول اوج ریکاوری است ، اما بهبودی می‌تواند تا چند سال ادامه یابد.

نقش خانواده در بهبود گفتار چیست؟

خانواده می‌تواند روند درمان را چند برابر مؤثرتر کند:

۱-تمرینات خانگی

-تکرار تمرینات تجویزشده
-تشویق و ایجاد محیط حمایتی

۲-اصلاح نحوه‌ی ارتباط

-استفاده از جملات کوتاه و واضح
-زمان‌دادن به بیمار برای پاسخ
-پرهیز از تصحیح مداوم و ایجاد استرس

۳-استفاده از ابزارهای کمک‌ ارتباطی

-کارت تصویری
-اپلیکیشن‌های ارتباطی
-کلمات کلیدی

چگونه از افت مجدد گفتار جلوگیری کنیم؟

-ادامه‌ی تمرینات گفتاری حتی پس از بهبودی اولیه
-کنترل فشار خون، قند خون و کلسترول
-ترک سیگار
-فعالیت بدنی منظم
-مدیریت استرس

گفتار درمانی پس از سکته ، فرایندی پیچیده اما بسیار مؤثر است که می‌تواند استقلال و کیفیت زندگی فرد را بازیابی کند.

ترکیب تکنیک‌های حرفه‌ای ، تمرینات خانگی ، حمایت عاطفی خانواده و استفاده از فناوری ، بهترین نتایج را رقم می‌زند.

شروع درمان در همان روزها یا هفته‌ های اول پس از سکته ، شانس موفقیت را به‌ طور قابل‌ توجهی افزایش می‌دهد.